REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Zakaz konkurencji – zakres, skutki

 Kancelaria Prawna Nowicki & Ziemczyk Adwokaci i Radcowie prawni Sp. P.
Specjaliści od prawa pracy, prawa nieruchomości i prawa korporacyjnego
Aleksandra Kucharek
Zakaz konkurencji – zakres, skutki/ fot. Fotolia
Zakaz konkurencji – zakres, skutki/ fot. Fotolia

REKLAMA

REKLAMA

Czym jest zakaz konkurencji? Czy wyklucza on możliwość podejmowania jakiejkolwiek innej pracy przez pracownika?

Zakaz konkurencji w stosunku pracy

Coraz częściej spotykaną formą zabezpieczania swoich interesów przez pracodawców jest zawieranie przez nich z pracownikami umów o zakazie konkurencji. Na ich podstawie pracownicy zobowiązują się do niewykonywania w okresie zatrudnienia (lub również po jego ustaniu) jakichkolwiek czynności konkurencyjnych, które mogłyby zagrozić działalności pracodawcy. Czy takie postępowanie pracodawców jest zgodne z prawem? Czy pracownikowi pozostającemu w stosunku pracy nie wolno podjąć jakiegokolwiek innego zatrudnienia? Jakie konsekwencje grożą pracownikowi, który narusza zakaz konkurencji?

Autopromocja

Czym jest zakaz konkurencji?

Przez zakaz konkurencji należy rozumieć zobowiązanie się pracownika w drodze umowy zawartej z pracodawcą, że nie będzie prowadził jakiejkolwiek działalności konkurencyjnej względem niego, w szczególności nie będzie prowadził takiej działalności na własny rachunek, jak również nie podejmie pracy u podmiotu konkurencyjnego. Czasem zakres zakazu konkurencji może obejmować nie tylko zakaz podejmowania odpłatnej działalności, ale również tej nieodpłatnej (np. doradztwo).

Polecamy produkt: Kodeks pracy 2016 z komentarzem (książka)

Podkreślić należy, że charakter konkurencyjny ma taka działalność, której zakres pokrywa się choćby częściowo z przedmiotem działalności pracodawcy, z którym zawarto umowę o zakazie konkurencji. Nie ma również znaczenia, czy podejmowana przez pracownika działalność pokrywa się z podstawowym, czy ubocznym przedmiotem działalności pracodawcy, jak również to, czy pracodawca aktualnie prowadzi swoją działalność w pełnym zakresie (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 lutego 1999 r., sygn. akt I PKN 579/98, Legalis numer 44349).

Czy zakaz konkurencji wyklucza możliwość podejmowania jakiejkolwiek innej pracy przez pracownika?

Pracownikowi wolno podejmować działalność zarobkową lub nieodpłatną, o ile nie pokrywa się ona z zakresem działalności prowadzonej przez pracodawcę. Warto wskazać, że w obecnym stanie prawnym brak jest podstaw do wprowadzenia zakazu wykonywania przez pracownika jakiejkolwiek pracy. Niemniej jednak zdarza się, że tego typu zapisy zamieszczane są w umowach o zakazie konkurencji zawieranymi z top menedżerami (tak dr Krzysztof Walczak, Kodeks pracy, Komentarz, 2015). Stanowisko powyższe potwierdza pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 2 kwietnia 2008 r., zgodnie z którym: „Postanowienie umowy o pracę przewidujące zakaz podejmowania dodatkowego zatrudnienia w zakresie niestanowiącym działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy jest nieważne na podstawie art. 58 § 1 KC, gdyż stanowi obejście ustawy (zakazu wynikającego z art. 101[1] § 1 KP). Dopuszczalne jest umowne ustanowienie zakazu podejmowania dodatkowego zatrudnienia, ale tylko w zakresie działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy.” (sygn. akt II PK 268/07, Legalis numer 164475).

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Praktyka pokazuje również, że pracodawcy często zobowiązują pracowników do uprzedniego informowania ich o chęci podjęcia przez nich dodatkowego zatrudnienia, co umożliwia uprzednią weryfikację przez pracodawców, czy takie zatrudnienie nie będzie pokrywało się z działalnością przez nich prowadzoną.


Jak pracodawca może wprowadzić zakaz konkurencji?

Zakaz konkurencji wprowadzany jest przez pracodawcę poprzez zamieszczenie dodatkowych postanowień w ramach umowy o pracę lub poprzez zawarcie z pracownikiem odrębnej umowy o zakazie konkurencji. Zgodnie z art. 101(3) k. p. umowa o zakazie konkurencji wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności. Artykuł 101(1) § 1 k. p. stanowi, że „W zakresie określonym w odrębnej umowie pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy (…)”. Chociaż występuje tu wiele kontrowersji, należy przyjąć, że wymóg odrębnego sformułowania zakazu konkurencji odnosi się do treści, a nie do formy umowy (por. R. Tazbir, Ochrona interesów pracodawcy przed działalnością konkurencyjną pracownika, Kraków 1999, s. 24; K. Walczak, [w:] Muszalski, Komentarz 2005, s. 307–308). Tym samym szczegółowe określenie zakazu konkurencji (zarówno w czasie jak i po ustaniu stosunku pracy) w umowie o pracę, a nie w odrębnym akcie, nie skutkuje nieważnością umowy o zakazie konkurencji.

Zakaz podejmowania działalności konkurencyjnej może obejmować okres całego zatrudnienia u pracodawcy, jak również umowa o zakazie konkurencji może zostać zawarta z pracownikiem również po ustaniu jego zatrudnienia u danego pracodawcy.

Dodatkowo, w ramach umowy o zakazie konkurencji konieczne jest określenie przedmiotu tego zakazu poprzez wskazanie sytuacji, które uznawane będą przez pracodawcę za jego naruszenie. Przykładowo wskazać można: prowadzenie działalności konkurencyjnej na własny lub cudzy rachunek, uczestnictwo w organach przedsiębiorstw konkurencyjnych, uczestnictwo w tworzeniu przedsiębiorstw konkurencyjnych, posiadanie udziałów (akcji) w spółkach konkurencyjnych, wchodzenie w stosunki prawne z klientami albo personelem przedsiębiorstwa na własny lub cudzy rachunek (tak dr Krzysztof Walczak, Kodeks pracy, Komentarz, 2015). Zupełny brak określenia zakresu zakazu konkurencji skutkuje nieważnością umowy o zakazie konkurencji (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 grudnia 2008 r., sygn. akt I PK 97/08, Legalis numer 149860).

W przypadku umowy o zakazie konkurencji zawieranej po ustaniu stosunku pracy konieczne jest również określenie czasu, na który taka umowa została zawarta, jak również określenie odszkodowania, które przysługiwać będzie byłemu pracownikowi z tego tytułu. Odszkodowanie to nie może być niższe niż 25% wynagrodzenia otrzymywanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji. Odszkodowanie może być wypłacone przez pracodawcę jednorazowo lub w miesięcznych ratach. Zaprzestanie wypłacania przez pracodawcy odszkodowania skutkuje ustaniem obowiązku stosowania się przez pracownika do zakazu konkurencji. O ile wypłacanie odszkodowania przy umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy jest obowiązkowe, o tyle wypłata takiego odszkodowania przy zakazie konkurencji obowiązującego pracownika w czasie zatrudnienia jest fakultatywna i zależy od decyzji pracodawcy. Odszkodowanie wypłacane pracownikowi w czasie trwania stosunku pracy z tytułu zakazu konkurencji nie może stanowić części wynagrodzenia należnego pracownikowi za wykonaną pracę.

Czy pracodawca może zmusić pracownika do podpisania umowy o zakazie konkurencji?

Z uwagi na to, że wprowadzenie zakazu konkurencji możliwe jest poprzez zawarcie stosownej umowy między pracownikiem a pracodawcą, oświadczenie woli złożone przez każdego z nich musi być dobrowolne. Niemniej jednak powszechnie w orzecznictwie przyjmuje się, że odmowa podpisania przez pracownika umowy o zakazie konkurencji może prowadzić do wypowiedzenia mu stosunku pracy, a nawet zwolnienia go w trybie dyscyplinarnym, gdyż prowadzenie działalności konkurencyjnej po odmowie podpisania przez pracownika umowy zakazującej konkurencji pomimo sprzeciwu pracodawcy jest świadomym naruszeniem przez pracownika obowiązku dbałości o dobro zakładu pracy zawartego w art. 100 § 2 pkt 4 KP. Dla przykładu można przytoczyć stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 12 lutego 2013 r. o następującej treści: „Odmowa podpisania umowy o zakazie konkurencji może stanowić uzasadnioną przyczynę rozwiązania stosunku pracy za wypowiedzeniem.” (sygn. akt II PK 165/12, Legalis numer 667402).

Zobacz serwis: Urlopy pracownicze

Praktyka wskazuje, że zawieranie umowy o zakazie konkurencji najczęściej ma miejsce wraz z zawarciem umowy o pracę. W takim wypadku ewentualna odmowa zawarcia przez kandydata umowy o zakazie konkurencji skutkuje brakiem zawarcia z nim umowy o pracę.

Wskazać również należy, że o ile w czasie zatrudnienia pracodawca może zobowiązać każdego pracownika do niepodejmowania działalności konkurencyjnej, o tyle po ustaniu zatrudnienia zawarcie umowy o zakazie konkurencji dopuszczalne jest jedynie z tymi pracownikami, którzy mając dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, co wynika wprost z treści art. 101(2) § 1 k.p.

W pewnych sytuacjach pracownik może jednak odmówić zawarcia z pracodawcą umowy o zakazie konkurencji. Dzieje się tak w szczególności, gdy pracodawca w umowie o zakazie konkurencji zawiera postanowienia niezgodne z prawem. Przykładem takich postanowień będzie wprowadzenie kary umownej za naruszenie zakazu konkurencji w umowie zawieranej z pracownikiem w trakcie trwania stosunku pracy. Potwierdza to stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 listopada 1997 r., o następującej treści: „Odmowa podpisania przez pracownika umowy o zakazie prowadzenia działalności konkurencyjnej nie jest uzasadnioną przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę, jeżeli przedstawiony przez pracodawcę projekt tej umowy zawierał postanowienia niezgodne z przepisami Kodeksu pracy.” (sygn. akt I PKN 333/97, Legalis numer 31745). Aczkolwiek zaznaczenia wymaga, że wprowadzenie kary umownej jako sankcji za naruszenie zakazu konkurencji w umowie zawieranej po ustaniu stosunku pracy jest już dopuszczalne (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 października 2003 r., sygn. akt 64492, Legalis numer 64492).


Czy zakaz konkurencji obowiązuje tylko tego pracownika, który podpisał umowę o zakazie konkurencji?

Odpowiedź na powyższe pytanie musi być negatywna z uwagi na to, że na pracowniku, zgodnie z art. 100 § 2 pkt 4 k. p. spoczywa obowiązek dbałości o dobro zakładu pracy, jak również chronienia mienia pracodawcy oraz zachowania w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. W ramach powyższego zawiera się obowiązek pracownika do niepodejmowania działalności konkurencyjnej, która mogłaby zagrozić interesom pracodawcy.

Oznacza to tym samym, że zakaz konkurencji obowiązuje nie tylko tego pracownika, z którym zawarta została umowa o zakazie konkurencji, ale również każdego innego pracownika. Potwierdza to stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 sierpnia 2009 r., a mianowicie: „Prowadzenie działalności konkurencyjnej pomimo niezawarcia umowy o zakazie konkurencji może naruszyć obowiązek dbałości o dobro zakładu pracy określony w art. 100 § 2 pkt 4 KP i stanowić uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę, a nawet przyczynę rozwiązania niezwłocznego.” (sygn. akt II PK 41/09, Legalis numer 274110).

Jakie są skutki naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji?

Naruszenie zakazu konkurencji przez pracownika w trakcie trwania stosunku pracy skutkuje ponoszeniem przez niego odpowiedzialności porządkowej i majątkowej. Powyższe stanowić może również podstawę do wypowiedzenia takiemu pracownikowi przez pracodawcę umowy pracę lub zwolnienia go w trybie dyscyplinarnym.

Stosownie do dyspozycji art. 101(1) § 2 k. p. odpowiedzialność majątkowa pracownika, w sytuacji naruszenia przez niego zakazu konkurencji, powstaje wówczas, gdy pracodawca poniósł szkodę w związku z naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji, a naruszenie w tym zakresie przez pracownika obowiązków pracowniczych było przez niego zawinione. Ostatnim warunkiem odpowiedzialności majątkowej pracownika jest konieczność istnienia normalnego związku przyczynowego pomiędzy naruszeniem zakazu konkurencji przez pracownika, a powstaniem szkody u pracodawcy. W razie nieumyślnego wyrządzenia szkody przez pracownika w wyniku naruszenie przez niego zakazu konkurencji, pracownik zobowiązany jest wyrównać szkodę pracodawcy wyłącznie w zakresie rzeczywistej straty, którą poniósł pracodawca. Natomiast w razie umyślnego wyrządzenia szkody, pracownik zobowiązany jest do jej naprawienia pracodawcy w pełnej wysokości. Aczkolwiek, zgodnie z brzmieniem art. 119 k.p. wysokość odszkodowania wypłacanego przez pracownika nie może przewyższać kwoty jego trzymiesięcznego wynagrodzenia, przysługującego mu w dniu wyrządzenia szkody.

Dołącz do nas na Facebooku!

Odpowiedzialność byłego pracownika na podstawie umowy o zakazie konkurencji zawieranej po ustaniu stosunku pracy nie jest ograniczona kwotowo. Najczęściej określa się ją poprzez wprowadzenie zapisów o karze umownej. Pracownik może być zobowiązany do zapłaty kary umownej w razie samego naruszenia przez niego zakazu konkurencji, niezależnie od tego, czy pracodawca poniósł z tego tytułu jakąkolwiek szkodę. Dodatkowo, strony mogą przewidzieć możliwość dochodzenia przez pracodawcę odszkodowania na zasadach ogólnych, przenoszącego wysokość kary umownej.

Obowiązek powstrzymania się przez pracownika od podejmowania działalności konkurencyjnej względem pracodawcy obciąża każdego pracownika pozostającego w stosunku pracy. Po ustaniu stosunku pracy, były pracownik może być obciążony zakazem konkurencji jedynie w ściśle określonych sytuacjach, jak również po spełnieniu szczególnych wymagań. Istnienie zakazu konkurencji ocenić należy pozytywnie. Brak takiej regulacji narażałby pracodawców na utratę klientów i zleceń, co w konsekwencji prowadzić mogłoby nawet do konieczności zakończenia prowadzenia przez nich działalności.

Zakaz konkurencji w stosunku pracy

Autopromocja

REKLAMA

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:

Komentarze(0)

Pokaż:

Uwaga, Twój komentarz może pojawić się z opóźnieniem do 10 minut. Zanim dodasz komentarz -zapoznaj się z zasadami komentowania artykułów.
    QR Code
    Uprawnienia rodzicielskie
    certificate
    Jak zdobyć Certyfikat:
    • Czytaj artykuły
    • Rozwiązuj testy
    • Zdobądź certyfikat
    1/10
    Ile tygodni urlopu macierzyńskiego można maksymalnie wykorzystać jeszcze przed porodem?
    nie ma takiej możliwości
    3
    6
    9 - tylko jeśli pracodawca wyrazi na to zgodę
    Następne
    Kadry
    Zapisz się na newsletter
    Zobacz przykładowy newsletter
    Zapisz się
    Wpisz poprawny e-mail
    Majówka 2024 – kiedy dni wolne?

    Majówka 2024 – kiedy wypada? Jakie dni wolne wypadają w majówkę? W maju 2024 roku mamy aż 4 święta wolne od pracy. Sprawdź, kiedy wypada długi weekend majowy, a może nawet i dwa długie weekendy!

    Przygotuj się na ograniczenia w handlu w Wielką Sobotę. Sklepy będą pracować krócej!

    Wielkanoc tuż, tuż, więc nic dziwnego, że sklepy są oblężone. W Wielki Piątek wiele z nich przedłużyło godziny handlu. Warto zrobić wcześniej zakupy, bowiem w sobotę handel będzie ograniczony. W jakich godzinach sklepy będą handlować w Wielką Sobotę?

    ZUS: 1431 zł odszkodowania za każdy procent uszczerbku na zdrowiu. Od 1 kwietnia 2024 r. nowe kwoty odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej

    Od 1 kwietnia 2024 r. obowiązują nowe, wyższe kwoty odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Lekarz orzecznik może przyznać 1431 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.

    Czy 14 kwietnia 2024 to niedziela handlowa?

    Czy 14 kwietnia 2024 to niedziela handlowa? Czy przed weekendem majowym jest niedziela handlowa? Jak wypadają niedziele handlowe w kwietniu?

    REKLAMA

    Czy 7 kwietnia 2024 to niedziela handlowa?

    Czy 7 kwietnia 2024 to niedziela handlowa? Czy w kwietniu 2024 jest niedziela handlowa? Jakie kary za pracę w dni niehandlowe?

    ZUS odpowiada: Czy po 1 kwietnia składać wniosek o ponowne przeliczenie emerytury [nowe tablice GUS]?

    Od 1 kwietnia, przy obliczaniu przyszłych emerytur, ZUS skorzysta z nowej tablicy dalszego trwania życia GUS, co sprawi, że emerytura osoby w wieku 60 lat będzie niższa o 3,7 proc., a osoby w wieku 65 lat – o 4,1 proc. niż obliczona na podstawie poprzedniej tablicy – poinformował rzecznik ZUS Paweł Żebrowski.

    Dodatki funkcyjne w sądach

    Dodatki funkcyjne w sądach - trwają prace nad przepisami. Mają się zmienić zasady wynagradzania sędziów pełniących funkcje rzeczników dyscyplinarnych. Proponowane zmiany mają charakter przekrojowy, dotyczą modyfikacji wysokości dodatków funkcyjnych przysługujących Rzecznikowi Dyscyplinarnemu Sędziów Sądów Powszechnych, Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych, zastępcy rzecznika dyscyplinarnego działającemu przy sądach apelacyjnych, zastępcy rzecznika dyscyplinarnego działającemu przy sądach okręgowych oraz Rzecznikowi Dyscyplinarnemu Ministra Sprawiedliwości, i służą dostosowaniu wysokości dodatków do rzeczywistego obciążenia zadaniami związanymi z pełnieniem tych funkcji. 

    Jak zarządzać zespołem? Liderem nie trzeba się urodzić. Liczy się cel i chęć współpracy z innymi

    Osoby zarządzające zespołem mają kluczowe znaczenie dla firmy. Prawie co czwarty pracownik chciałby, by jego przełożony częściej go doceniał. Blisko połowa jest gotowa odejść z pracy z powodu szefa.

    REKLAMA

    Odmienne poglądy polityczne pracownika a dyskryminacja

    Zbliżają się wybory samorządowe. W wielu miejscach, w tym w pracy, trwają rozmowy, spory i wymiana myśli politycznych co do programów i kandydatów. Trzeba jednak wiedzieć, że pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, m.in. bez względu na przekonania polityczne. Nie można więc ponosić negatywnych konsekwencji w miejscu pracy, szczególnie jeżeli ma się odmienne poglądy od pracodawcy. Nawet jeżeli jest się zatrudnionym w jednotach samorządu terytorialnego, gdzie niestety często ma miejsce rotacja pracowników ze względu na tzw. układy polityczne - powinna obowiązywać zasada wolności słowa i własnych poglądów politycznych.

    Urlop bezpłatny - zastanów się czy chcesz iść, możesz być wytypowany do zwolnienia

    Urlop bezpłatny - zastanów się czy chcesz iść, możesz być wytypowany do zwolnienia. Dal pracodawcy liczy się dyspozycyjność pracownika. Wytypowanie do zwolnienia pracownika, przebywającego na długotrwałym urlopie bezpłatnym i korzystającego w tym czasie z innego źródła utrzymania, stanowi obiektywne i racjonalne kryterium doboru do wypowiedzenia umowy o pracę, co nie świadczy o charakterze dyskryminacyjnym zwolnienia. Zgodne z zasadami współżycia społecznego jest przyjęcie przez pracodawcę jako kryterium doboru pracowników do zwolnienia ich dyspozycyjności, rozumianej jako możliwość liczenia na obecność pracownika w pracy, w czasie na nią przeznaczonym, gdy przeciwieństwem tak rozumianej dyspozycyjności są częste absencje pracownika, spowodowane złym stanem zdrowia, jak również inne przypadki usprawiedliwionej nieobecności.

    REKLAMA