Urlop niewykorzystany, Orzecznictwo SN

Początek roku kalendarzowego to m.in. czas planowania w jednostkach urlopów wypoczynkowych. Co za tym idzie, jest to również dobry moment na analizę stanu urlopów zaległych, których pracownicy nie wykorzystali w przewidzianym obowiązującymi przepisami terminie. Należy bowiem pamiętać, że nieudzielenie pracownikom urlopów w ustawowo przewidzianych terminach stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracowników, bez względu na to, z jakiego powodu nie zostały one udzielone. Warto również przypomnieć, w jakich okolicznościach urlop, którego pracownik nie wykorzystał, może ulec przedawnieniu.

Ekwiwalent za niewykorzystany urlop przysługuje w przypadku rozwiązania umowy o pracę. Kiedy należy go wypłacić? W jakim dokładnie terminie?

Ekwiwalent za urlop w 2021 r. oblicza się tak jak dotychczas za pomocą współczynnika urlopowego. Współczynnik ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy ustalany jest odrębnie dla każdego roku. Ile wyniesie w 2021 r.?

Urlop wypoczynkowy w 2020 r. przysługuje jak dotychczas w wymiarze 20 lub 26 dni. Tarcza 4.0 wchodzi w życie, więc o terminie wykorzystania urlopu zaległego podczas stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii może jednostronnie zdecydować pracodawca. Dotychczas Kodeks pracy nakazywał wykorzystanie zaległego urlopu do 30 września roku następnego. Kiedy i gdzie wyjechać na wakacje w 2020 r.?

Z odpowiedzialności za bezpieczeństwo w procesie pracy nie zwalnia pracodawcy niedopełnienie lub naruszenie obowiązków z zakresu bhp przez jego pracowników, którzy nie sprawowali właściwego nadzoru nad wykonywaniem pracy przez poszkodowanego pracownika (wyrok Sądu Najwyższego z 10 października 2019 r., I PK 137/18).

Osoby urodzone po 1948 roku mogą starać o rekompensatę za pracę przed monitorem kineskopowym. Praca ta zakwalifikowana została jako praca w szczególnych warunkach (sygnatura akt - III UK 150/18).

Ciężkie naruszenie obowiązków przez pracodawcę może stanowić podstawę do rozwiązania umowy o pracę przez pracownika bez wypowiedzenia. Niemniej jednak pojęcie ciężkiego naruszenia obowiązków ma charakter raczej nieprecyzyjny i ogólny, w związku z tym generuje wiele pytań i wątpliwości, które rozstrzyga ogólna praktyka oraz orzecznictwo sądów.

Pracownikom, którzy nie wykorzystali urlopu wypoczynkowego z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy przysługuje ekwiwalent pieniężny. Jak w 2018 roku obliczyć współczynnik urlopowy?

Rozwiązanie umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 kodeksu pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika ograniczone jest terminem jednego miesiąca od uzyskania przez pracodawcę wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy. W przypadku wypowiedzenia umowy o pracę, kodeks pracy nie przewiduje wprost żadnego ograniczenia czasowego odnoszonego do przyczyny wypowiedzenia (daty jej wystąpienia, czy dowiedzenia się o niej przez pracodawcę). Czy w związku z tym pracodawca może bez jakichkolwiek ograniczeń powoływać się na przyczynę wypowiedzenia niezależnie od okresu, który upłynął od jej wystąpienia, czy też dowiedzenia się o tej przyczynie przez pracodawcę?

Zgodnie z art. 11(2) kodeksu pracy, pracownicy mają równe prawa z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków; dotyczy to w szczególności równego traktowania mężczyzn i kobiet w zatrudnieniu. Art. 11(3) kodeksu pracy stanowi z kolei, iż jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a także ze względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy - jest niedopuszczalna.

Zgodnie z art. 94(3)§2 kodeksu pracy, mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników. W orzecznictwie Sądu Najwyższego można znaleźć przykłady takich działań lub zachowań, które w okolicznościach danej sprawy zostały uznane za mobbing. Znajomość tych przykładów jest bez wątpienia pomocna dla pracodawcy w celu ustalenia jakim konkretnie działaniom lub zachowaniom należy zapobiegać, a także dla pracownika w celu dokonania wstępnej przedsądowej oceny, czy miał lub ma miejsce mobbing.

Zgodnie z art. 94(3) § 2 kodeksu pracy, mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników. Definicja ta wydaje się na pierwszy rzut oka dość skomplikowana, co więc należy wykazać w postępowaniu sądowym, aby sąd uznał, iż doszło do mobbingu?

Możliwość wcześniejszego rozwiązania umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy ma oczywiście bardzo istotne praktyczne znaczenie dla ochrony interesów gospodarczych pracodawcy oraz interesów ekonomicznych pracownika. Czy i na jakich warunkach można więc wcześniej niż to założono w podpisanej umowie (ustalając okres obowiązywania zakazu konkurencji) rozwiązać umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy? Jedną z możliwych do zastosowania instytucji jest instytucja wypowiedzenia umowy.

Zgodnie z art. 101(2) § 1 kodeksu pracy umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy może być zawarta z pracownikiem mającym dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Czy w związku z tym pracodawca może skutecznie kwestionować taką umowę i wynikający z niej obowiązek zapłaty odszkodowania pracownikowi twierdząc, iż zawierając umowę był w błędzie w zakresie posiadania przez pracownika dostępu do szczególnie ważnych informacji?

Umowa o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy oraz umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, które zawierane są pomiędzy pracodawcą i pracownikiem (zgodnie z definicjami tych pojęć zawartymi odpowiednio w art. 3 i art. 2 kodeksu pracy) uregulowane są przepisami kodeksu pracy. Natomiast zakaz konkurencji w przypadku świadczenia usług na podstawie umów cywilnych o świadczenie usług (art. 750 kodeksu cywilnego), do których stosuje się przepisy kodeksu cywilnego o umowie zlecenia, nie jest uregulowany przepisami kodeksu cywilnego. Ustalenie zakazu konkurencji przez strony takiej umowy cywilnej zarówno na okres jej trwania, jak na okres po jej zakończeniu jest jednak możliwe zgodnie z zasadą swobody umów (art. 353(1) kodeksu cywilnego).

Ekwiwalent przysługuje wyłącznie w przypadku niewykorzystania należnego urlopu w całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy. Sprawdź, jak obliczyć ekwiwalent za niewykorzystany urlop oraz jak ustalić wysokość współczynnika ekwiwalentowego na 2016 r.

Ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy przysługuje jedynie w przypadku braku możliwości wykorzystania przysługującego pracownikowi urlopu w naturze. W 2015 r. współczynnik ekwiwalentu dla pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy wynosi 21.

Zasady obliczania ekwiwalentu za niewykorzystany urlop określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8.01.1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U.1997.2.14 ze zm.).

Prawidłowe ustalenie wymiaru urlopu wypoczynkowego i jego udzielenie jest obowiązkiem pracodawcy. Niewypełnienie tego obowiązku skutkuje poważnymi konsekwencjami dla pracodawcy, gdyż nieudzielenie przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego lub bezpodstawne obniżenie jego wymiaru jest wykroczeniem zagrożonym grzywną w wysokości od jednego do trzydziestu tysięcy złotych.

Urlop w okresie wypowiedzenia powinien być wykorzystany w całości. Jeśli pracodawca udzieli pracownikowi nawet bez uzgodnienia w tym czasie urlopu, pracownik ma obowiązek go wykorzystać.

Pracodawca, który jest zobowiązany do sporządzania planu urlopów, powinien go przygotować najpóźniej do 31 grudnia danego roku na rok następny. Plan urlopów powinien uwzględniać wszystkie rodzaje urlopów wypoczynkowych, a więc: bieżący, zaległy i uzupełniający (urlop wypoczynkowy w wyższym wymiarze, do którego pracownik nabędzie prawo w trakcie trwania roku kalendarzowego).

Z dniem 30 maja br. jeden z naszych pracowników rozwiązał umowę o pracę i nabył prawo do ekwiwalentu za 11 dni niewykorzystanego urlopu. Pracownik był zatrudniony na pełny etat od poniedziałku do piątku. Do końca lutego br. wykonywał pracę na stanowisku asystenta sprzedaży i otrzymywał wynagrodzenie określone według stawki miesięcznej 2000 zł brutto oraz premię od sprzedaży w wysokości 6% zysku od sprzedanych przez niego w danym miesiącu produktów. Od marca pracownik był zatrudniony na stanowisku przedstawiciela handlowego i otrzymywał wynagrodzenie określone według stawki miesięcznej 2500 zł brutto, premię regulaminową w wysokości 8% zysku od sprzedanych przez niego w danym miesiącu produktów oraz dodatek stażowy 300 zł. W lutym pracownik korzystał z urlopu bezpłatnego, a w kwietniu był chory przez 5 dni. Jak należy naliczyć pracownikowi ekwiwalent za niewykorzystany urlop?

Obowiązek pracodawcy szanowania dóbr osobistych pracownika obejmuje także zapobieganie i przeciwdziałanie naruszaniu tych dóbr przez innych podległych mu pracowników. Z tego względu tolerowanie takich naruszeń stanowi przyczynienie się pracodawcy do wynikającej z nich szkody, uzasadniające jego własną odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną z winy jego organu.

Przepisy Kodeksu cywilnego stosuje się do stosunku pracy wówczas, gdy mamy do czynienia z luką w prawie pracy, tj. gdy dany stan faktyczny nie mieści się w żadnej z hipotez norm prawnych.