Czas pracy kierowcy - zmiany od 20 sierpnia 2020 r.

Czas pracy kierowcy od 20 sierpnia 2020 r.

Od 20 sierpnia 2020 r. obowiązują zmiany dotyczące czasu pracy kierowców. Według nowych przepisów kierowca może przekroczyć dzienny i tygodniowy czas prowadzenia pojazdu maksymalnie o godzinę. Jest to możliwe, gdy kierowca jedzie do centrum operacyjnego pracodawcy lub swojego miejsca zamieszkania w celu wykorzystania tygodniowego okresu odpoczynku. Przekroczenie jest jednak dopuszczalne w wyjątkowych okolicznościach, takich jak korek, wypadek i konieczność objazdu.

Pakiet mobilności

Pakiet mobilności to cała grupa zmian przepisów różnych unijnych aktów prawnych, które wchodzą w życie w różnych terminach. Obecnie najbardziej istotne są zmiany wprowadzone do rozporządzenia (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego (Dz.Urz. UE z 2006 r., L 102, s. 1; dalej: "rozporządzenie 561"). Zmiany w istotny sposób wpływają zarówno na pracę kierowców, jak i jej organizację.

Co się zmieniło?

Zmiany, które weszły w życie 20 sierpnia 2020 r., dotyczą:

• zmiany katalogu wyłączeń zawartego w rozporządzeniu 561,
• maksymalnej ilości tygodni w trasie, po upływie której kierowca musi powrócić do bazy,
• dwóch skróconych odpoczynków tygodniowych z rzędu w międzynarodowych przewozach rzeczy,
• kosztów zakwaterowania oraz wymogów dotyczących miejsca wypoczynku w odniesieniu do odpoczynków regularnych tygodniowych,
• odpoczynków na promie lub w pociągu,
• wykorzystywania przerwy przy przejazdach w załodze,
• przekroczenia czasu prowadzenia w celu powrotu do bazy lub miejsca zamieszkania.

Niektóre zmiany w rozporządzeniu 561 mają charakter porządkujący - są drobne, ale istotne. Nowe przepisy wprowadziły również definicję niehandlowego przewozu. Pojęcie to oznacza każdy przewóz drogowy inny niż przewóz zarobkowy lub na potrzeby własne, za który nie otrzymuje się bezpośredniego ani pośredniego wynagrodzenia i który nie generuje bezpośrednio ani pośrednio żadnego dochodu dla kierowcy pojazdu ani nikogo innego oraz który nie ma związku z działalnością zawodową ani zarobkową (art. 4 rozporządzenia 561).

Kogo dotyczą zmiany?

Co do zasady, rozporządzenie 561 ma zastosowanie do przewozu drogowego:

• rzeczy, gdy dopuszczalna masa całkowita pojazdów łącznie z przyczepą lub naczepą przekracza 3,5 tony,
• osób, pojazdami skonstruowanymi lub trwale przystosowanymi i przeznaczonymi do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą,

wykonywanego wyłącznie na terytorium Wspólnoty Europejskiej oraz pomiędzy Wspólnotą, Szwajcarią i państwami będącymi stronami umowy o EOG.

Kto jest wyłączony?

Jednakże rozporządzenie przewiduje także pewne wyjątki. Od 20 sierpnia 2020 r. nie ma ono zastosowania do przewozu drogowego:

• pojazdami lub zespołami pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 7,5 tony, używanymi do:

- przewozu materiałów, sprzętu lub urządzeń do użytku kierowcy w trakcie pracy, lub

- dostawy rzeczy wyprodukowanych metodami rzemieślniczymi,

wyłącznie w promieniu 100 km od bazy przedsiębiorstwa oraz pod warunkiem, że prowadzenie takich pojazdów nie stanowi głównego zajęcia kierowcy, a transport nie ma charakteru zarobkowego;

• pojazdami o dopuszczalnej masie całkowitej - wraz z przyczepą lub naczepą - przekraczającej 2,5 tony, ale nieprzekraczającej 3,5 tony, wykorzystywanymi do przewozu rzeczy, w przypadku gdy przewóz nie ma charakteru zarobkowego i jest wykonywany na potrzeby własne przedsiębiorstwa lub kierowcy, a prowadzenie pojazdu nie stanowi głównego zajęcia osoby prowadzącej pojazd

- art. 3 rozporządzenia 561.

Kto może być wyłączony przez poszczególne państwa?

Rozporządzenie 561 zawiera również katalog przewozów, które każde państwo członkowskie może wyłączyć spod części przepisów tego rozporządzenia. Od 20 sierpnia 2020 r. wprowadzono nowe wyłączenia, które odnoszą się do branży budowlanej. Obejmują one przewozy drogowe:

• pojazdami lub zespołami pojazdów wykorzystywanymi przez przedsiębiorstwo budowlane do przewozu maszyn budowlanych w promieniu do 100 km od bazy przedsiębiorstwa oraz pod warunkiem, że prowadzenie takich pojazdów nie stanowi głównego zajęcia kierowcy;
• pojazdami wykorzystywanymi do dostarczania betonu towarowego.

Dwa skrócone odpoczynki pod rząd

W ciągu każdych kolejnych 2 tygodni kierowca wykorzystuje co najmniej:

• 2 regularne tygodniowe okresy odpoczynku lub
• 1 regularny tygodniowy okres odpoczynku i jeden skrócony tygodniowy okres odpoczynku trwający co najmniej 24 godziny

- art. 8 ust. 6 rozporządzenia 561.

Tygodniowy okres odpoczynku rozpoczyna się nie później niż po zakończeniu sześciu okresów 24-godzinnych, licząc od końca poprzedniego tygodniowego okresu odpoczynku.

Nowelizacja wprowadziła od tego wyjątek. Kierowca wykonujący międzynarodowe przewozy drogowe rzeczy może, poza państwem członkowskim siedziby przedsiębiorstwa (bazy), wykorzystać 2 kolejne skrócone tygodniowe okresy odpoczynku, pod warunkiem że w ciągu kolejnych 4 tygodni wykorzysta przynajmniej 4 tygodniowe okresy odpoczynku, z których przynajmniej 2 będą regularnymi tygodniowymi okresami odpoczynku. Wyjątek ten nie może być stosowany w przewozach krajowych oraz w międzynarodowych przewozach osób.

Kierowca mieszka w Czechach, ale jest zatrudniony w Polsce. Skrócone odpoczynki tygodniowe na podstawie nowej regulacji nie mogą być wykorzystane w tych 2 krajach. Nic nie stoi na przeszkodzie, by w jednym z nich wykorzystywać odpoczynki tygodniowe w oparciu o dotychczasową regulację (jeden skrócony i jeden regularny).

Zasadą jest to, że każde skrócenie tygodniowego okresu odpoczynku należy zrekompensować równoważnym okresem odpoczynku wykorzystywanym jednorazowo przed końcem 3 tygodnia następującego po danym tygodniu.

W przypadku gdy wykorzystano 2 kolejne skrócone tygodniowe okresy odpoczynku, następny okres tygodniowego odpoczynku musi być poprzedzony okresem odpoczynku wykorzystywanym jako rekompensata za te 2 skrócone tygodniowe okresy odpoczynku.

Maksymalny okres bez powrotu do bazy

Przedsiębiorstwo transportowe organizuje pracę kierowców w taki sposób, aby umożliwić im powrót do bazy, w której rozpoczyna się tygodniowy okres odpoczynku, w państwie członkowskim siedziby pracodawcy, lub powrót do miejsca zamieszkania kierowcy w każdym okresie 4 kolejnych tygodni, tak aby wykorzystali oni przynajmniej jeden regularny tygodniowy okres odpoczynku lub tygodniowy okres odpoczynku trwający ponad 45 godzin, wykorzystywany jako rekompensata za skrócony tygodniowy okres odpoczynku.

W przypadku gdy kierowca wykorzystał 2 kolejne skrócone tygodniowe okresy odpoczynku, przedsiębiorstwo transportowe organizuje pracę tego kierowcy w taki sposób, by mógł on wrócić przed rozpoczęciem regularnego tygodniowego okresu odpoczynku trwającego ponad 45 godzin, wykorzystywanego jako rekompensata.

Przedsiębiorstwo dokumentuje, w jaki sposób spełnia ten obowiązek, i przechowuje tę dokumentację w swoim lokalu oraz przedstawia ją na żądanie organów kontrolnych. Nie ma obecnie wytycznych dotyczących szczegółów tej dokumentacji. Konieczne jest posiadanie jakichkolwiek środków dowodowych - np. podpis kierowcy na liście wskazującej miejsce, datę i godzinę powrotu lub oświadczenie kierowcy (to drugie szczególnie wówczas, gdy kierowca nie wraca do bazy, ale do miejsca zamieszkania).

Miejsce wypoczynku - regularne odpoczynki tygodniowe

Dzienne okresy odpoczynku i skrócone tygodniowe okresy odpoczynku poza bazą można wykorzystywać w pojeździe, o ile oczywiście posiada on odpowiednie miejsce do spania dla każdego kierowcy i pojazd znajduje się na postoju.

Regularne tygodniowe okresy odpoczynku oraz dowolny tygodniowy okres odpoczynku trwający ponad 45 godzin, wykorzystywany jako rekompensata za wcześniejsze skrócone tygodniowe okresy odpoczynku, nie mogą być wykorzystywane w pojeździe (art. 8 ust. 8 rozporządzenia 561). Muszą one być wykorzystane w odpowiednim dla każdej płci miejscu zakwaterowania, wyposażonym w odpowiednią infrastrukturę noclegową i sanitarną. Nie doprecyzowano jednak minimalnych poziomów wyposażenia itp. Na pewno minimum to dostęp do toalet i pryszniców. Nie ma ani obowiązku zapewnienia osobnych sypialni, ani też łazienek dla każdego kierowcy, ale muszą bezwzględnie być osobne dla każdej płci.

Wszelkie koszty zakwaterowania poza pojazdem pokrywa pracodawca. Należy zalecać, by koszty te zostały uzgodnione wcześniej z pracodawcą.

Przykład zapisu kosztów noclegu kierowcy w regulacjach wewnątrzzakładowych

Odpoczynek na promie i w pociągu

Od lat obowiązuje zasada, zgodnie z którą w przypadku transportu pojazdu na promie lub w pociągu kierowca może 2-krotnie przerwać regularny odpoczynek dzienny (11-godzinny), pamiętając jednak, że czynności związane z wjazdem i wyjazdem z promu lub pociągu nie mogą przekraczać godziny. Podczas wypoczynku kierowca musi mieć do dyspozycji koję lub kuszetkę.

Obecnie dotyczy to również skróconego odpoczynku tygodniowego, jednak w ich przypadku dotyczy to wyłącznie podróży promem lub pociągiem, gdy:

• podróż jest zaplanowana na przynajmniej 8 godzin oraz
• kierowca ma do dyspozycji kabinę sypialną na promie lub w pociągu

- art. 9 rozporządzenia 561.

Przerwy podczas jazdy pojazdu

Po okresie prowadzenia pojazdu trwającym 4,5 godziny kierowcy przysługuje ciągła przerwa trwająca co najmniej 45 minut. Przerwa ta nie przysługuje, jeśli kierowca rozpoczyna okres odpoczynku. Przerwa ta może zostać podzielona maksymalnie na 2 części, w taki sposób, by pierwsza trwała co najmniej 15 minut, a druga co najmniej 30 minut. Każdy 4,5-godzinny okres prowadzenia pojazdu połączony był łącznie z co najmniej 45 minutami przerwy (art. 7 rozporządzenia 561). Przepis ten od 20 sierpnia 2020 r. zawiera zapis, zgodnie z którym w przypadku pracy w załodze kilkuosobowej kierowca może wykorzystać przerwę trwającą 45 minut w pojeździe kierowanym przez innego kierowcę, pod warunkiem że kierowca, który ma przerwę, nie jest zaangażowany w pomoc kierowcy prowadzącemu pojazd.

Kierowcy jadą w 1-dniową trasę. Przez pierwsze 2 godziny prowadził kierowca A i po tym czasie dopiero dosiadł się - w miejscowości jego zamieszkania - kierowca B. W dalszych godzinach prowadzili naprzemiennie. Opisana sytuacja nie stanowi przejazdu w załodze w rozumieniu rozporządzenia 561 i w związku z tym przerwa 45-minutowa nie może być wykorzystywana podczas jazdy pojazdu. Skoro przez pierwsze 2 godziny w pojeździe był tylko 1 kierowca, to nie był to przejazd w załodze.

Przekroczenie czasu prowadzenia przy powrocie do bazy lub miejsca zamieszkania

Przepisy rozporządzenia 561 zawierają restrykcyjne ograniczenia długości prowadzenia pojazdu przez kierowcę (zarówno dzienne jak i tygodniowe), przerw w prowadzeniu pojazdu, dobowych i tygodniowych okresów minimalnego wypoczynku. Rozporządzenie zawiera jednak przepisy pozwalające kierowcy na odstępstwo od wymogów w zakresie minimalnego okresu odpoczynku i maksymalnego czasu prowadzenia pojazdu, w celu znalezienia odpowiedniego miejsca postoju. Kierowca wskazuje powody takiego odstępstwa odręcznie na wykresówce urządzenia rejestrującego lub na wydruku z urządzenia rejestrującego albo na planie pracy najpóźniej po przybyciu do miejsca pozwalającego na postój.

Od 20 sierpnia 2020 r. wprowadzono dalszą możliwość odstępstw. Kierowca może przekroczyć dzienny i tygodniowy czas prowadzenia pojazdu maksymalnie o godzinę, aby dotrzeć do centrum operacyjnego pracodawcy lub swojego miejsca zamieszkania w celu wykorzystania tygodniowego okresu odpoczynku. Może stać się tak w wyjątkowych okolicznościach, co oznacza, że nie może być to działanie nie tylko regularne, ale musi być uzasadnione konkretną sytuacją (korek, wypadek i konieczność objazdu).

Kierowca może także przekroczyć dzienny i tygodniowy czas prowadzenia pojazdu maksymalnie o 2 godziny, aby dotrzeć do centrum operacyjnego/bazy eksploatacyjnej pracodawcy lub miejsca zamieszkania kierowcy w celu odbycia regularnego tygodniowego okresu odpoczynku. Warunkiem jest to, by bezpośrednio przed dodatkowym czasem prowadzenia wykorzystał przerwę trwającą nieprzerwanie co najmniej 30 minut. Należy pamiętać o nadzwyczajnych okolicznościach - zmiana nie wydłużyła "standardowo" czasu prowadzenia w dniu powrotu na odpoczynek regularny.

Każdy wydłużony okres pracy musi być kompensowany równoważnym okresem odpoczynku, wykorzystywanym jednorazowo przed końcem 3 tygodnia następującego po danym tygodniu.

Infrastruktura parkingowa

W znowelizowanym rozporządzeniu 561 zwraca się uwagę na problem zapewnienia odpowiedniej jakości parkingów. Komisja Europejska ma zapewnić, by kierowcy wykonujący drogowe przewozy rzeczy i osób mieli łatwy dostęp do informacji o bezpiecznych i chronionych parkingach. Komisja opublikuje wykaz wszystkich parkingów, które zostały certyfikowane, tak aby zapewnić kierowcom odpowiednie:

• wykrywanie wtargnięć i zapobieganie im,
• oświetlenie i widoczność,
• awaryjny punkt kontaktowy i procedury awaryjne,
• infrastrukturę sanitarną odpowiednią dla każdej płci,
• możliwości zakupu żywności i napojów,
• łączność umożliwiającą komunikację,
• zasilanie elektryczne.

Podstawa prawna:

art. 3-4, art. 7-9, art. 12-13 rozporządzenia (WE) Nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniające rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85 (Dz.Urz. UE L z 2006 r. Nr 102, str. 1; ost. zm. Dz.Urz. UE L z 2020 r. Nr 249, str. 1).