Przystąpienie ubezpieczonego do dobrowolnego ubezpieczenia emerytalnego i rentowego
REKLAMA
REKLAMA
Dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym ubezpieczony może podlegać w dwóch sytuacjach:
- gdy dana osoba spełnia warunki do podlegania ubezpieczeniom społecznym z kilku tytułów i z jednego z nich ubezpieczenia mają charakter obowiązkowy, a z pozostałych tytułów dobrowolny,
- gdy dana osoba nie posiada żadnego tytułu do ubezpieczeń obowiązkowych, a chce gromadzić kapitał na przyszłą emeryturę lub rentę.
Dobrowolne ubezpieczenia przy zbiegu tytułów
Prawo do objęcia dobrowolnymi ubezpieczeniami rentowymi i emerytalnym powstaje w przypadku zbiegu tytułów do ubezpieczeń społecznych. Ustawa systemowa wskazuje wiele rodzajów aktywności zawodowej i zarobkowej, które skutkują obowiązkiem ubezpieczeniowym. Spośród najważniejszych z nich (i najczęściej występujących) można wymienić:
Polecamy: Kodeks pracy 2013 z komentarzem - praktycznie o rewolucyjnych zmianach
- stosunek pracy,
- umowę zlecenia (i inne umowy o świadczenie usług o charakterze umowy zlecenia),
- działalność gospodarczą i pozarolniczą działalność inną niż gospodarcza,
- stosunek pracy nakładczej,
- wykonywanie odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
- członkostwo w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych i spółdzielniach kółek rolniczych,
- pobieranie zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia integracyjnego lub stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych
- pobieranie zasiłku macierzyńskiego,
- przebywanie na urlopie wychowawczym.
W sytuacji wystąpienia zbiegu tytułów do ubezpieczeń – czyli w sytuacji, gdy osoba ma dwa lub więcej tytułów do objęcia obowiązkiem ubezpieczeniowym, ubezpieczenia emerytalne i rentowe najczęściej z jednego tytułu są obowiązkowe, natomiast z drugiego (i pozostałych) – mają charakter dobrowolny. Zasady regulujące ustalanie obowiązku ubezpieczeniowego w przypadku zbiegu tytułu do ubezpieczeń są bardzo skomplikowane i w zależności od tego, jaki rodzaj aktywności zawodowej podejmuje ubezpieczony, obowiązek ubezpieczeniowy może kształtować się bardzo różnie. Jedną z nielicznych zasad, którą można tu wskazać jako bezwzględnie obowiązującą, jest obowiązkowe podleganie ubezpieczeniom ze stosunku pracy, który jest zawsze i w każdych okolicznościach tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego.
PRZYKŁAD
Przedsiębiorca od 1 sierpnia 2013 r. rozpoczął wykonywanie umowy o pracę z wynagrodzeniem 3500 zł. W związku z tym, że podstawa wymiaru składek z tytułu umowy o pracę jest wyższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę, może on przystąpić do ubezpieczeń emerytalno-rentowych z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej na zasadzie dobrowolności. W takiej sytuacji przedsiębiorca powinien złożyć następującą dokumentację do ZUS:
Przedsiębiorca chce opłacać tylko składkę zdrowotną | Przedsiębiorca chce przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych |
● wyrejestrowanie ze wszystkich ubezpieczeń na
druku ZUS ZWUA z kodem 05 10 xx z datą 1 sierpnia 2013
r., |
● wyrejestrowanie z ubezpieczeń społecznych na
druku ZUS ZWUA z kodem 05 10 xx z datą 1 sierpnia 2013
r., |
Przystępując do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych przedsiębiorca jest zobowiązany do opłacania składek od zadeklarowanej kwoty, nie niższej jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, tj. w 2013 r. od kwoty 2227,80 zł.
Osoby, które korzystają z ubezpieczeń emerytalno-rentowych na zasadzie dobrowolności, nie mogą przystąpić do ubezpieczenia chorobowego. Obowiązkowe dla nich będzie natomiast ubezpieczenie wypadkowe.
Podleganie dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w przypadku najczęściej występujących zbiegów tytułu do ubezpieczenia
Tytuł do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych* | Płatnik składek na dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe | Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe  | Dokument zgłoszeniowy do ubezpieczeń dobrowolnych, kod tytułu ubezpieczenia | Podstawa prawna |
umowa zlecenia przy zbiegu z etatem | zleceniodawca |
● przychód z tytułu umowy zlecenia, jeżeli wynagrodzenie określono kwotowo, w kwotowej stawce
godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie, | ZUS ZUA, zgłoszenie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, obowiązkowego ubezpieczenia wypadkowego, z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 00 | art. 9 ust. 1 i 1a, art. 18 ust. 3 i 7 ustawy systemowej |
działalność gospodarcza przy zbiegu z etatem | zadeklarowana kwota, nie niższa niż:
● 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia
miesięcznego, | ZUS ZUA, zgłoszenie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, obowiązkowego ubezpieczenia wypadkowego, z kodem tytułu ubezpieczenia 05 10 00 lub 05 70 00 – w przypadku preferencyjnej podstawy wymiaru składek | art. 9 ust. 1 i 1a, art. 18 ust. 8, art. 18a ustawy systemowej | |
umowa zlecenia przy zbiegu z działalnością gospodarczą | zleceniodawca |
● przychód z tytułu umowy zlecenia, jeżeli wynagrodzenie określono kwotowo, w kwotowej stawce
godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie, | ZUS ZUA, zgłoszenie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, obowiązkowego ubezpieczenia wypadkowego, z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 00 | art. 9 ust. 2a, art. 18 ust. 3 i 7 ustawy systemowej |
działalność gospodarcza przy zbiegu ze zleceniem | zadeklarowana kwota, nie niższa niż:
● 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia
miesięcznego, | ZUS ZUA, zgłoszenie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, obowiązkowego ubezpieczenia wypadkowego, z kodem tytułu ubezpieczenia 05 10 00 lub 05 70 00 – w przypadku preferencyjnej podstawy wymiaru składek | art. 9 ust. 2a, art. 18 ust. 8, art. 18a ustawy systemowej | |
umowa zlecenia wykonywana w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego | zleceniodawca | ● przychód z tytułu umowy zlecenia, jeżeli wynagrodzenie określono kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie, ● zadeklarowana kwota, nie niższa niż minimalne wynagrodzenia za pracę, jeżeli wynagrodzenie określono w inny sposób | ZUS ZUA, zgłoszenie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, obowiązkowego ubezpieczenia wypadkowego, z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 00 | art. 9 ust. 1c, art. 18 ust. 3 i 7 ustawy systemowej |
działalność gospodarcza wykonywana w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego | przedsiębiorca | zadeklarowana kwota, nie niższa niż:
● 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia
miesięcznego, | ZUS ZUA, zgłoszenie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, obowiązkowego ubezpieczenia wypadkowego, z kodem tytułu ubezpieczenia 05 10 00 lub 05 70 00 – w przypadku preferencyjnej podstawy wymiaru składek | art. 9 ust. 1c, art. 18 ust. 8, art. 18a ustawy systemowej |
* Ubezpieczony nie ma ustalonego prawa do emerytury/renty ani orzeczonego stopnia niepełnosprawności.
Polecamy serwis: Układy zbiorowe pracy
Dobrowolne ubezpieczenia w okresie zawieszenia działalności
Przedsiębiorca może również podlegać dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w okresie zawieszenia działalności gospodarczej, dokonanym w trybie art. 14a, ust. 1–1c ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. W okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca nie opłaca składek na ubezpieczenia chorobowe i wypadkowe (art. 36a ustawy systemowej).
Warto wspomnieć, że od 1 września 2013 r. przedsiębiorca może zawiesić działalność na okres sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, zgodnie z art. 14a ust. 1d ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Możliwość ta dotyczy osób, które prowadziły działalność przez co najmniej 6 miesięcy i nie zatrudniają pracowników. Ta grupa przedsiębiorców w okresie zawieszenia nie podlega jednak ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym dobrowolnie, ale obowiązkowo. Składki na te ubezpieczenia są finansowane przez budżet państwa (przedsiębiorca ich nie opłaca).
UWAGA!
Możliwość zgłoszenia do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych przysługuje przedsiębiorcom, którzy zawiesili wykonywanie działalności gospodarczej na zasadach ogólnych, a nie w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
Przystąpienie do dobrowolnych ubezpieczeń społecznych w okresie zawieszenia wykonywania działalności jest możliwe tylko wówczas, gdy przedsiębiorca nie ma innego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Objęcie ubezpieczeniami nastąpi w tym przypadku od dnia wskazanego we wniosku, nie wcześniej niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony. Zgłoszenia należy dokonać na druku ZUS ZUA z kodem 19 10 xx. Podstawę wymiaru dobrowolnych składek emerytalno-rentowych ustala się według zasad obowiązujących dla danej osoby przed zawieszeniem wykonywania działalności, czyli od podstawy wymiaru wynoszącej:
● 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, jeżeli przedsiębiorca opłacał składki społeczne na zasadach ogólnych,
● 30% minimalnego wynagrodzenia, jeżeli przed zawieszeniem działalności przedsiębiorca był uprawniony do opłacania niższych składek, ale tylko do okresu upływu 24 pełnych miesięcy kalendarzowych licząc od dnia rozpoczęcia działalności; po upływie tego okresu przedsiębiorca powinien opłacać składki od 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.
PRZYKŁAD
Przedsiębiorca zawiesił prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej od 1 października 2013 r. Do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zgłosił się od 1 grudnia 2013 r. Do dnia zawieszenia pozarolniczej działalności gospodarczej opłacał składki w preferencyjnej wysokości przez okres 16 miesięcy kalendarzowych. Mimo że przedsiębiorca od 1 października 2013 r. zawiesił wykonywanie pozarolniczej działalności gospodarczej, bieg okresu korzystania z ulgowych składek nie ulega przerwaniu. Oznacza to, że prawo do naliczania składek na dobrowolne ubezpieczenia na zasadach preferencyjnych przysługuje mu do maja 2014 r. (16 miesięcy przysługującej ulgi, wykorzystanej w okresie prowadzenia działalności; 2 miesiące uprawnienia do warunków preferencyjnych, w których przedsiębiorca nie opłacał żadnych składek, 6 miesięcy podlegania dobrowolnym ubezpieczeniom w okresie zawieszenia działalności, łącznie – 24 miesiące kalendarzowe ulgi). W okresie zawieszenia działalności przedsiębiorca opłaca zatem dobrowolne składki od podstawy w wysokości:
● 30% minimalnego wynagrodzenia – za okres od grudnia 2013 r. do maja 2014 r.,
● 60% prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego – za okres od czerwca 2014 r. do ponownego rozpoczęcia działalności (lub jej zakończenia, albo do dnia wyrejestrowania z ubezpieczeń dobrowolnych).
Ubezpieczenie osób bez obowiązkowego tytułu
Od 1 stycznia 2013 r. rozszerzeniu uległ krąg osób, które mogą przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Nabyły do tego prawo wszystkie osoby, które nie spełniają warunków do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, np. osoby pracujące na podstawie umowy o dzieło. Osoby te nie mogą przystąpić do ubezpieczeń chorobowego i wypadkowego.
Zasady objęcia dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi osób nieposiadających tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń
Dokument zgłoszeniowy do ubezpieczeń | ZUS ZUA z kodem 19 00 xx składany przez osobę, która chce przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń w jednostce ZUS właściwej ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy |
Podstawa wymiaru składek | zadeklarowana kwota, nie niższa niż kwota minimalnego wynagrodzenia, tj. nie niższa niż 1600 zł (w 2013 r.) |
Kwoty składek do opłacenia | 440,32 zł (przy zastosowaniu minimalnej obowiązującej podstawy wymiaru składek) |
Termin opłacania składek | do 10. dnia następnego miesiąca, za miesiąc poprzedni |
Dokumentacja rozliczeniowa | ZUS DRA składane do 10. dnia następnego miesiąca, za miesiąc poprzedni, ubezpieczony jest zwolniony z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej za kolejny miesiąc – dotyczy to także sytuacji, gdy zmiana w stosunku do miesiąca poprzedniego jest spowodowana wyłącznie zmianą minimalnego wynagrodzenia |
Zakończenie okresu ubezpieczenia | dzień wyrejestrowania z ubezpieczeń dobrowolnych lub pierwszy dzień miesiąca, za który składka została opłacona nieterminowo lub w niepełnej wysokości |
Terminowość opłacenia składki warunkiem podlegania
Objęcie dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony. Zatem data, od której osoba zainteresowana chce się zgłosić do dobrowolnych ubezpieczeń, nie może być wcześniejsza od daty złożenia wniosku.
Zobacz również: Warunki przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego
Dobrowolne ubezpieczenia ustają natomiast:
- od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony,
- od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie – w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących, duchownych oraz osób wymienionych w art. 7 ustawy systemowej (tj. osób podlegających ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym na zasadzie dobrowolności),
- od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom.
Podleganie dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym jest zatem ściśle uzależnione od terminowości opłacania składek. W przypadku opóźnienia w opłaceniu składki lub opłacenia jej w zaniżonej wysokości (nawet, jeżeli wpłata nastąpiła terminowo), osoba z mocy prawa zostaje wyłączona z ubezpieczeń. W uzasadnionych przypadkach ZUS, na wniosek ubezpieczonego, może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie. Stosowny wniosek w tym zakresie składa się do jednostki organizacyjnej ZUS właściwej ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy. ZUS ma dowolność w zakresie sposobu rozpatrzenia wniosku, gdyż przepisy nie precyzują przesłanek, jakimi powinien się w tym zakresie kierować. Najczęściej przy rozpatrywaniu takiego wniosku ZUS bierze pod uwagę dotychczasowy przebieg ubezpieczenia wnioskodawcy. Jeżeli wcześniej wszystko odbywało się zgodnie z przepisami, a opóźnienie w opłaceniu składek ma charakter incydentalny, warto wskazać to we wniosku o zgodę na opłacenie składki po terminie.
PODSTAWA PRAWNA:
- art. 7, art. 9, art. 11, art. 12, art. 14, art. 18 ust. 3, ust. 7, ust. 8, art. 18a, art. 36a, art. 47 ust. 1, ust. 2–2f ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – j.t. Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 98,
- załączniki nr 1, 3, 5, 12 i 18 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 23 października 2009 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów – Dz.U. Nr 186, poz. 1444; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 1101
Zadaj pytanie: Forum Kadry
REKLAMA
- Czytaj artykuły
- Rozwiązuj testy
- Zdobądź certyfikat