Odprawy i odszkodowania w prawie pracy

• Związek funkcjonalny

Związek funkcjonalny zwany przez niektórych autorów także rzeczowym występuje w sytuacji, kiedy rozwiązanie stosunku pracy następuje przed spełnieniem warunków do renty (lub emerytury), ale nabycie prawa do tych świadczeń i przyznanie ich po ustaniu zatrudnienia jest konsekwencją sytuacji bezpośrednio poprzedzającej rozwiązanie stosunku pracy (uchwała SN z 29 maja 1989 r., III PZP 19/89, OSNCP 1990/4-5/61 oraz wyrok SN z 8 grudnia 1993 r., I PRN 111/93, OSN 1994/12/243). Związek ten należy rozumieć w taki sposób, że gdyby nie nastąpiło ustanie stosunku pracy, to pracownik spełniający warunki uprawniające do renty lub emerytury nie wystąpiłby o przyznanie tego świadczenia, kontynuując zatrudnienie w ramach stosunku pracy. Zdaniem Sądu Najwyższego pod uwagę powinien być brany także „obiektywny stan rzeczy, z którego wynika, że po rozwiązaniu stosunku pracy pracownik nie podejmuje zatrudnienia, lecz przechodzi na rentę inwalidzką lub na emeryturę. Trzeba podkreślić, że odprawa przysługuje pracownikowi w związku z nabyciem prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej, a nie pracownikowi, który nabył już prawo do tych świadczeń lub też w chwili nabycia tego prawa. Oznacza to, że ustawodawca zakłada, że odprawa przysługuje także po rozwiązaniu stosunku pracy, a więc tym samym osobom, które pracownikami już nie są”.

• Związek czasowo-przyczynowy

Przyczyną rozwiązania stosunku pracy jest nabycie prawa do emerytury lub renty, a rozwiązanie stosunku następuje w chwili przyznania tego świadczenia (wyrok SN z 6 maja 2003 r., I PK 257/02, OSNP 2004/15/267).

W większości przypadków związek pomiędzy ustaniem stosunku pracy a przejściem na emeryturę lub rentę jest oczywisty, jednak zdarzają się i takie przypadki, w których istnienie związku nie wydaje się takie oczywiste. Dlatego każdy przypadek należy analizować odrębnie, aby ustalić istnienie lub brak związku między ustaniem stosunku pracy a przejściem na emeryturę lub rentę.

Wcześniejsza emerytura

Dla wypłaty odprawy emerytalnej nie ma znaczenia, czy emerytura, na którą przechodzi pracownik, jest emeryturą wcześniejszą czy też powszechną. W wyroku Sądu Najwyższego z 11 stycznia 2001 r. (I PKN 187/00, OSNP 2002/18/429) sąd podkreślił, że emerytura wcześniejsza jest przecież emeryturą, nie zaś jakimś innym świadczeniem, np. zasiłkiem emerytalnym. A tym samym bezzasadne jest zawężanie zakresu pojęciowego nazwy „emerytura” jedynie do emerytury przyznawanej na zasadach ogólnych, jeśli nie istnieją wyraźne przesłanki wynikające z zastosowania reguł wykładni systemowej, funkcjonalnej czy innej.