Czy pracodawca może zmusić pracownika do skorzystania z urlopu?

Urlop wypoczynkowy

Każdego roku kalendarzowego pracownikowi przysługuje określony wymiar urlopu wypoczynkowego. Wedle art. 154 kodeksu pracy pełny wymiar urlopu wypoczynkowego stanowi 20 lub 26 dni urlopowych w zależności od stażu pracy.

W praktyce bardzo częstą sytuacją jest „przymuszanie” pracownika do wykorzystania przysługującego mu urlopu wypoczynkowego w danym roku kalendarzowym. Świadczą o tym liczne pytania naszych internautów.

„Na początku grudnia zostałem wezwany do naszej kadrowej na spotkanie. Jak stwierdziła pozostało mi jeszcze do wykorzystania 10 dni urlopu, a zgodnie z polityką firmy cały przysługujący pracownikowi wymiar powinien być wykorzystany do końca roku kalendarzowego. W efekcie udzieliła mi urlopu w grudniu i kazała podpisać wniosek urlopowy. Czy pracodawca może mnie zmusić wzięcia urlopu?” - zapytał jeden z forumowiczów.

Dowiedz się więcej: Urlopy wypoczynkowe dla pracowników - PDF

Przymuszenie do wykorzystania urlopu?

Czy zatem taka sytuacja, jak opisana powyżej jest prawidłowa? Czy pracodawca może opracować taką politykę kadrową, zgodnie z którą każdy pracownik musi wykorzystać przysługujący mu urlop w danym roku kalendarzowym? Odpowiedź na tak postawione pytanie wymaga dłuższego wyjaśnienia.

Z jednej strony wydawać by się mogło, że pracodawca mógłby tak postąpić powołując się na treść art. 161 kodeksu pracy, zgodnie z którym pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi urlopu wypoczynkowego w tym roku kalendarzowym, w którym przysługuje on pracownikowi.

Porozmawiaj o tym na FORUM

Zgodnie z art. 161 kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi urlopu wypoczynkowego w danym roku kalendarzowym.

Z drugiej jednak strony zarówno orzecznictwo, jak i stanowisko Państwowej Inspekcji Pracy stoją na odmiennym stanowisku, zgodnie z którym wykorzystanie urlopu wypoczynkowego jest wyłącznym uprawnieniem pracownika, zaś pracodawca nie może zmusić go do wykorzystania w sposób zgodny ze swoim oczekiwaniem. Od zasady tej istnieją wyjątki określone w przepisach kodeksu pracy. W praktyce – biorąc pod uwagę poglądy orzecznictwa – wyjątki od tej generalnej zasady są dwa.

Pierwszy wyjątek wynika bezpośrednio z ustawy a stanowi go art. 167¹ kodeksu pracy, zgodnie z którym w okresie wypowiedzenia umowy o pracę pracownik jest obowiązany wykorzystać przysługujący mu urlop, jeżeli w tym okresie pracodawca udzieli mu urlopu. W przypadku wypowiedzenia umowy pracownikowi pracodawca może zatem udzielić pracownikowi urlopu, zaś pracownik jest zobowiązany zastosować się do takiej decyzji pracodawcy (wyrok Sądu Najwyższego z 26 kwietnia 2011 roku o sygn. II PK 302/11). Takie polecenie pracodawcy może być sformułowane w dowolny sposób. Najczęściej znajduje się ono już w treści samego wypowiedzenia.