Obowiązki pracodawcy wobec pracowników, którzy rozpoczynają aplikacje prawnicze

Zarówno aplikacja adwokacka, radcowska, jak i notarialna może odbywać się w ramach pracowniczego zatrudnienia przez patrona bądź w formie tzw. aplikacji pozaetatowej – pod kierunkiem patrona, ale na innej podstawie niż umowa o pracę. W tym drugim przypadku aplikanci zwykle świadczą jeszcze pracę na podstawie umowy o pracę na rzecz innych podmiotów.

Uprawnienia pracownicze przysługujące aplikantom zatrudnionym na umowę o pracę

Rodzaj uprawnienia	Osoby uprawnione
zwolnienie od pracy z zachowaniem lub bez zachowania prawa do wynagrodzenia w celu uczestniczenia w obowiązkowych zajęciach szkoleniowych teoretycznych i praktycznych w ramach aplikacji Autopromocja Wynagrodzenia 2024. Rozliczanie płac w praktyce Sprawdź	aplikanci radcowscy i adwokaccy
prawo do płatnego urlopu w wysokości 80% wynagrodzenia po zakończeniu aplikacji, w wymiarze 30 dni kalendarzowych, na przygotowanie się do egzaminu radcowskiego, adwokackiego lub notarialnego oraz zwolnienie od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w celu uczestniczenia w egzaminie radcowskim, adwokackim lub notarialnym	aplikanci radcowscy, notarialni i adwokaccy Autopromocja Webinarium: Rozliczanie czasu pracy w praktyce: podróż służbowa, bankiet, szkolenie Termin: 13 maja 2024 r. Sprawdź
zwolnienie od pracy w celu uczestnictwa w egzaminie wstępnym na aplikację	aplikanci radcowscy, notarialni i adwokaccy Autopromocja Zbiegi tytułów do ubezpieczeń społecznych Sprawdź

Uprawnienia pracownicze z tytułu odbywania aplikacji przysługują pracownikowi od momentu wpisu na listę aplikantów radcowskich, notarialnych lub adwokackich. Wpis na listę następuje na podstawie uchwały odpowiednio rady okręgowej izby radców prawnych, okręgowej rady adwokackiej, rady izby notarialnej – właściwej ze względu na miejsce złożenia zgłoszenia. Uzyskanie przez kandydata pozytywnego wyniku z egzaminu wstępnego uprawnia go do złożenia wniosku o wpis na listę aplikantów w ciągu 2 lat od dnia doręczenia uchwały o wyniku egzaminu wstępnego.

Zobacz również serwis: Odpowiedzialność, prawa i obowiązki

Aplikacje radcowska i adwokacka rozpoczynają się 1 stycznia każdego roku i trwają obecnie 3 lata. Zajęcia odbywane w czasie aplikacji mogą mieć charakter teoretyczny oraz praktyczny. Praktyki, podobnie jak zajęcia szkoleniowe teoretyczne, odbywają się z reguły raz w tygodniu. Zazwyczaj oba rodzaje zajęć przypadają w tym samym dniu, jest to więc jeden dzień zwolnienia z pracy.

Z kolei, aplikacja notarialna rozpoczyna się 1 stycznia każdego roku, trwa 3 lata i 6 miesięcy.

Zwolnienie w celu uczestnictwa w obowiązkowych zajęciach szkoleniowych

Od 23 sierpnia 2013 r. pracownikowi wpisanemu na listę aplikantów radcowskich lub adwokackich, który uzyskał zgodę pracodawcy na odbywanie aplikacji, przysługuje zwolnienie od pracy w celu uczestniczenia w obowiązkowych zajęciach szkoleniowych z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Natomiast pracownikowi wpisanemu na listę aplikantów radcowskich lub adwokackich, który nie uzyskał zgody pracodawcy na odbywanie aplikacji, przysługuje zwolnienie od pracy w celu uczestniczenia w obowiązkowych zajęciach szkoleniowych bez zachowania prawa do wynagrodzenia (art. 34 ust. 2 ustawy o radcach prawnych, art. 76a ust. 3 Prawa o adwokaturze). Wcześniej uprawnienie do zwolnienia od pracy z prawem do wynagrodzenia przysługiwało każdemu aplikantowi radcowskiemu i adwokackiemu niezależnie od tego, czy uzyskał zgodę pracodawcy na odbywanie aplikacji.

Pracodawca nie może jednak odmówić pracownikowi uczestnictwa w zajęciach, które odbywają się w czasie pracy.

Zgoda pracodawcy na odbywanie przez pracownika aplikacji może być wyrażona w dowolny sposób. Ze względów dowodowych warto jednak zadbać o doprecyzowanie tego oświadczenia w formie pisemnej, w szczególności z określeniem okresu, na który jest udzielona zgoda. Nie jest jednak wykluczone przyjęcie udzielenia takiej zgody w sposób dorozumiany, np. gdy pracodawca faktycznie udziela pracownikowi zwolnienia oraz nie odlicza od stawki miesięcznego wynagrodzenia nieprzepracowanego z tego tytułu czasu pracy.

UWAGA!

W zależności od tego, czy pracownik uzyskał zgodę pracodawcy na odbywanie aplikacji radcowskiej lub adwokackiej, zwolnienie od pracy w celu uczestnictwa w obowiązkowych zajęciach szkoleniowych następuje z zachowaniem prawa do wynagrodzenia lub bez niego.

Polecamy także: Spory o roszczenia ze stosunku pracy

PRZYKŁAD

Pracownik zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy poinformował pracodawcę o zamiarze rozpoczęcia aplikacji adwokackiej od 1 stycznia 2014 r. Pracodawca nie wyraża jednak zgody na odbywanie przez pracownika aplikacji, gdyż nie jest to związane z profilem jego działalności i nie znajduje uzasadnienia kadrowego ani biznesowego. Mimo to pracodawca jest zobowiązany zwolnić pracownika w celu uczestnictwa w obowiązkowych zajęciach. Czas zwolnienia będzie traktowany jak nieobecność usprawiedliwiona niepłatna i za ten czas pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie za pracę.

Uprawnienia aplikantów w formie zwolnienia od pracy dotyczą jedynie zajęć obowiązkowych, przewidzianych programem aplikacji. Nie przysługują więc w okresie wakacyjnym ani przed rozpoczęciem pierwszego roku szkoleniowego. Uprawnienia te nie przysługują pracownikowi, mimo zdanego pomyślnie egzaminu na aplikację, w przypadku braku wpisu na listę aplikantów lub skreślenia z listy aplikantów.

UWAGA!

Zwolnienie od pracy przysługuje aplikantom jedynie na obowiązkowe zajęcia przewidziane programem aplikacji.

Urlop szkoleniowy

Ponadto, niezależnie od zwolnienia od pracy z tytułu uczestnictwa w obowiązkowych zajęciach, pracownikowi wpisanemu na listę aplikantów radcowskich, adwokackich lub notarialnych po zakończeniu aplikacji przysługuje prawo do urlopu płatnego w wysokości 80% wynagrodzenia, w wymiarze 30 dni kalendarzowych, na przygotowanie się do egzaminu radcowskiego, adwokackiego lub notarialnego. Z uprawnienia tego można skorzystać tylko raz (art. 34 ust. 3 ustawy o radcach prawnych, art. 78c ust. 1 Prawa o adwokaturze, art. 74c ust. 1 Prawa o notariacie). Przed zmianą przepisów, która weszła w życie 23 sierpnia 2013 r., pracownikom odbywającym aplikację przysługiwało za czas urlopu na przygotowanie się do egzaminu wynagrodzenie w wysokości 100%. Urlop ten ma charakter szczególnego rodzaju urlopu szkoleniowego.

PRZYKŁAD

Pracownik przystępuje do egzaminu radcowskiego w najbliższym roku. Pracodawca uzyskał informację, że pracownik przystępował już do tego samego egzaminu w zeszłym roku w trakcie zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy. Egzamin ten jednak zakończył się dla niego negatywnie. Pracownik może podejść do egzaminu zawodowego po raz kolejny, jednak w tej sytuacji nie przysługuje mu już prawo do kolejnego urlopu szkoleniowego w celu przygotowania się do egzaminu radcowskiego.

Zwolnienie w celu uczestnictwa w egzaminach zawodowych

Pracownikowi przysługuje zwolnienie od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w celu uczestniczenia w egzaminie wstępnym na każdą z aplikacji prawniczych oraz w egzaminach radcowskim, adwokackim i notarialnym (art. 34 ust. 4 ustawy o radcach prawnych, 74c ust. 2 Prawa o notariacie, art. 78c ust. 2 Prawa o adwokaturze).

Egzaminy wstępne na aplikacje trwają 1 dzień i zwykle odbywają się w soboty. Egzaminy radcowskie oraz adwokackie trwają 3 dni, z kolei egzamin notarialny trwa 2 dni. Ustawodawca nie przewiduje ograniczenia co do liczby kolejnych prób podchodzenia do każdego z wymienionych egzaminów oraz zwolnień z tego tytułu.

Zarówno urlopy szkoleniowe dla aplikantów, jak i zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy w celu uczestnictwa w egzaminach zawodowych, mają charakter celowy. W przypadku ich niewykorzystania przez pracownika traci on do nich prawo. Nie przysługuje też za nie ekwiwalent pieniężny.

Uprawnienie dodatkowe na podstawie Kodeksu pracy

Niezależnie od wskazanych obowiązków wynikających z ustaw szczegółowych, pracodawca, który wyraża zgodę na odbywanie przez pracownika aplikacji prawniczej, może pokryć koszty jego aplikacji czy związanych z tym dojazdów. W takim przypadku pracodawca może zawrzeć z pracownikiem umowę o ponoszenie kwalifikacji zawodowych, na mocy której może zobowiązać pracownika do pozostawania w zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Wówczas pracownik-aplikant podnoszący kwalifikacje zawodowe:

1. który bez uzasadnionych przyczyn nie podejmie podnoszenia kwalifikacji zawodowych albo przerwie podnoszenie tych kwalifikacji,
2. z którym pracodawca rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy, w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub po jego ukończeniu, w terminie określonym w umowie, nie dłuższym niż 3 lata,
3. który w okresie wskazanym w pkt 2 rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem, z wyjątkiem wypowiedzenia umowy o pracę z przyczyn określonych w art. 94³ k.p.,
4. który w okresie wskazanym w pkt 2 rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia na podstawie art. 55 lub art. 94³ k.p., mimo braku przyczyn określonych w tych przepisach

– jest zobowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę na ten cel z tytułu dodatkowych świadczeń, w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub okresu zatrudnienia w czasie ich podnoszenia (art. 103⁵ Kodeksu pracy).

Zadaj pytanie: Forum Kadry

Odpowiedzi na pytania Czytelników

Pracownik zamierza zdawać na aplikację radcowską w najbliższym roku. Czy w takiej sytuacji pracodawca jest zobowiązany udzielić pracownikowi odpłatnego urlopu szkoleniowego w celu przygotowania się do egzaminu?

Nie. Pracownikowi nie przysługuje w tym przypadku urlop szkoleniowy. Będzie on miał jedynie prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w celu uczestniczenia w egzaminie wstępnym, pod warunkiem że egzamin odbędzie się w jego dniu pracy. Jeżeli pracownik pracuje od poniedziałku do piątku, a egzamin odbędzie się w sobotę, wówczas pracownikowi nie będzie przysługiwać zwolnienie od pracy.

Pracownik zgłosił zamiar przystąpienia do egzaminu adwokackiego za następne 3 miesiące. Złożył jednocześnie wniosek o udzielenie przed egzaminem urlopu szkoleniowego w wymiarze 2 miesięcy, w tym jednego miesiąca urlopu bezpłatnego, a jednego pełnopłatnego. Czy powinniśmy udzielić pracownikowi tego urlopu?

Tak. W takiej sytuacji pracownikowi przysługuje prawo do urlopu płatnego w wysokości 80% wynagrodzenia, w wymiarze 30 dni kalendarzowych, na przygotowanie się do egzaminu. Pracodawca nie może odmówić jego udzielenia. Dodatkowo pracodawca może, ale nie jest zobowiązany, udzielić mu na zasadach ogólnych Kodeksu pracy miesięcznego urlopu bezpłatnego.

Podstawa prawna:

• art. 32–34 ustawy z 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych – j.t. DzU z 2010 r. Nr 10, poz. 65; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 829
• art. 72, art. 74c ustawy z 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie – j.t. Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 829
• art. 75, art. 76a, art. 78c ustawy z 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze – j.t. Dz.U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 829
• art. 55, art. 943, art. 1035, art. 174 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy – j.t. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 1028

Więcej przeczytasz w MONITORZE PRAWA PRACY I UBEZPIECZEŃ >>>